Tag: Nr 98

„Trudne lata. Żółtowscy z Godurowa 1939 – 1956”. Izabela Broszkowska. Wydawnictwo „Więź”

Autorka opisuje dalsze losy swojej rodziny, które wcześniej przedstawiła w genealogicznej publikacji Żółtowscy z Godurowa”. W książce „Trudne lata 1939 – 1956” skupiła się na wydarzeniach opisujących stan lęku przed wybuchem wojny, tragiczne losy okupacji, poszukiwanie swojego miejsca na ziemi po 1945 roku rodziny ojca Benedykta Żółtowskiego i matki Róży z Fudakowskich Żółtowskiej. Autorka we wstępie książki pisze:

„Pierwszy września 1939 roku dla rodziny Żółtowskich z Godurowa był dniem, w którym zamknęła się pewna, bardzo ważna część historii. Opuściliśmy rodzinne gniazdo w obawie przed frontem oraz Niemcami i nigdy już do niego nie wróciliśmy. Rodzina jednak nie przestała istnieć.”

Warto prześledzić niezwykłą odwagę, determinację, chęć przeżycia i zmagania z powojenną komunistyczną codziennością losów Benedykta Żółtowskiego i jego najbliższych. Sama autorka jako najstarsza z dzieci była nie tylko świadkiem lecz sama uczestniczyła w wielu opisanych w książce wydarzeniach. Ciekawa konstrukcja książki, w której umieszczone są listy pisane piękną polszczyzną przez poszczególnych członków rodziny. Zapewne podobne przeżycia były udziałem wielu polskich ziemian. Warto po tę książkę sięgnąć, tym bardziej, że wielu z nas odnajdzie w niej podobne losy i doświadczenia. Jestem pod ogromnym wrażeniem postaci Benedykta i Róży Żółtowskich. Gorąco tę książkę polecam.

„Polki, które zmieniły wizerunek kobiety”. Joanna Puchalska. Wydawnictwo „Muza”.

Autorka w książce przybliżyła portrety dziesięciu wyjątkowych, pełnych temparamentu Polek, kierujących się w życiowych wyborach miłością do rodziny i ojczyzny. Mądre, silne i kobiece. Bohaterki tej książki były na swój sposób niezwykłe, wychodziły poza konwenanse i stereotypowe role społeczne przypisywane kobiecie.

• 

• 

Każda z tych nieprzeciętnych pań miała w sobie ogromną siłę życiową, która pozwalała dokonywać rzeczy wielkich. Wśród tyc dziesięciu kobiet epoki XVIII, XIX i XX wieku między innymi, to: Elżbieta z Lubomirskich Sieniawska, Irena Iłłakowiczówna, Antonina Walicka, Wanda Boniszewska. Zaszczytne miejsce zajęła Janina z Puttkamerów Żółtowska, prawnuczka Maryli Wereszczakówny, żony Adama Żółtowskiego, posła, profesora filozofii. Niezwykła kronikarka ziemiańskiego życia na Litwie i w Wielkopolsce. Autorka książki „Inne czasy, inni ludzie”.

„Ludzie dobrzy jak chleb”. Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. Wydawnictwo „Małe Wydawnictwo”.

W książce tej autor wspomina o 75 już nieżyjących osobach, które znał osobiście, były zaangażowane w powstanie Fundacji im Brata Alberta oraz pomoc w budowie Schroniska w Radwanowicach na przestrzeni kilkunastu już lat niosących pomoc osobom niepełnosprawnym intelektualnie. Jedną z postaci, którą wspomina jest michał Żółtowski (1915-2009), Ułan Wielkopolski. Autor opisuje piękną drogę życiową Michała. Jego wojenne i powojenne losy. Ks. Isakowicz-Zaleski poznał Michała w Laskach, opisując go jako człowieka bardzo skromnego i życzliwego, nieprzywiązującego żadnej wagi do rzeczy materialnych.

• 

• 

Wielki patriota i niezwykle wrażliwy na drugiego człowieka. Po prostu piękna postać. Warto przypomnieć, iż Michał z Lasek z uzyskanej częściowo finansowej rekompensaty z majątku ziemskiego Drzewce koło Leszna, który przypadł mu w spadku po rodzicach, przekazał w całości na rozbudowę Schroniska dla Niepełnosprawnych w podkrakowskich Radwanowicach.

„Przedwojenni. Zawsze był jakiś dwór. Historie ziemian”. Anna Mieszczanek. Wydawnictwo „Muza”.

Książka Anna Mieszczanek, to opowiedziana na nowo historia o polskim ziemiaństwie oraz dramatycznym wpływie powojennych zmian na losy ludzi i dworów. Autorka wskazuje, iż w codziennych historiach ziemiańskich rodzin z początku XX wieku: Walewskich, Kańskich, Żółtowskich, Przyborów – przegląda się historia Polski i Europy. Warto sięgnąć po tę publikację dzięki której możemy głębiej poznać historię losów dworów ziemian, rodziców Puttkamerów i dziadków Kieniewiczów Janiny Żółtowskiej na wschodzie oraz opisy i losy właścicieli dworów i pałaców rodziny Adama Żółtowskiego w Wielkopolsce. Fascynująca opowieść miłości małżonków Janiny i Adama Żółtowskich na tle dziejów historii Polski.

Elżbieta z Kutna

Kiedy spadnie
Pierwszy deszcz wiosenny
Wyzbędę się trosk i zmartwień
Słońce rozbłyśnie
A w sercu zakwitną konwalie
Kiedy spadnie
Pierwszy deszcz wiosenny
Niebo rozjaśni się dla mnie
Spostrzegę miłość
Zanurzę się w niej jak w wannie
Odetchnę z ulgą
Z pierwszym powiewem wiatru
Włosy odgarnę jak liście
I wejdę z uśmiechem
W to nowe życie
Gdzie jasno jest i przejrzyście

ALEKSANDRA KOSIŃSKA

Ocean Indyjski był gładki jak toń jeziora w bezwietrzny dzień, podobnie Morze Czerwone, na które wpłynęliśmy pełni obaw. Dwa tygodnie wcześniej piraci porwali tam załogę polskiego statku „Bolesław Chrobry”- jej los był nieznany. Szczęśliwie zacumowaliśmy na redzie Suezu. Mając kilkanaście godzin do dyspozycji postanowiliśmy w kilka osób udać się na zwiedzanie Kairu. Przez radio wezwaliśmy wodną taksówkę, która miała nas odstawić na ląd. Stateczek pojawił się zaskakująco szybko. Podczas drogi do portu podpłynęła kolejna taksówka i między szyprami doszło do gwałtownej wymiany zdań. Okazało się, że nasz przewoźnik podebrał klientów koledze. Sytuacja wyglądała groźnie do momentu, gdy do dyskusji włączył się nasz pasażer Andrzej, który przebywając kilka lat w Libii na kontrakcie, nauczył się arabskiego. Wypowiedział kilka słów w tym języku i zapadła głucha cisza. Wkrótce przewoźnicy się dogadali (kilka banknotów) i popłynęliśmy dalej. W porcie straciliśmy cenną godzinę, gdyż celnik poszedł się pomodlić do meczetu (był Ramadan). Wynajętą taksówką w niespełna półtorej godziny dotarliśmy do Kairu. Po drodze mijaliśmy liczne bazy wojskowe. W Kairze, metropolii liczącej wówczas ok. 16 mln mieszkańców wynajęliśmy przewodnika o imieniu Hassan, absolwenta socjologii na Uniwersytecie w Aleksandrii. Po studiach nie mógł znaleźć pracy w swoim zawodzie, więc nauczył się angielskiego i żył z oprowadzania turystów. Najpierw udaliśmy się do piramidy Cheopsa. Gospodarza nie zastaliśmy w domu – przebywał w British Museum. W ramach rekompensaty podczas zwiedzania zgaszono światło co wywołało pewne wrażenie. Po wyjściu z piramidy obowiązkowe zdjęcie na jej tle. Ani się spostrzegłem, jak za mną ustawił się sprytny Arab (przepraszam: Egipcjanin) i za pozowanie wraz z wielbłądem zażyczył sobie dolara. Dolara odmówiłem ale na otarcie łez dostał pudełeczko kremu Nivea i był zachwycony. Sfinks w opłakanym stanie był w trakcie remontu i wejście na teren budowy było zabronione. Sprytny miejscowy przewodnik za drobną opłatą przeprowadził nas przez dziurę w płocie i jeszcze stworzył możliwość obejrzenia rekonstrukcji statku, jakim spławiano kamienie z Sudanu na budowę piramid. Tu trzeba nadmienić, że dawniej ściany piramid były gładkie, obłożone płytami z alabastru. Z tego alabastru wybudowano później największy meczet w Kairze. Ponieważ podczas zwiedzania zgłodnieliśmy, udaliśmy się do przyzwoicie wyglądającej restauracji. Na posiłek musieliśmy jednak poczekać, gdyż podczas Ramadanu wolno jeść dopiero po zmroku. Umowny zmrok nastąpił o godz. 17.00 i mogliśmy posilić się kurczakiem z ryżem. Na przystawkę podano nam coś zapieczonego w liściach z winogron, co zapewne wcześniej biegało a może i fruwało – wolałem nie dociekać. Po obiedzie udaliśmy się na ogromny bazar – gdyby nie przewodnik zapewne byśmy się zgubili. Można było kupić absolutnie wszystko. Po zmroku wjechaliśmy na wieżę widokową o wysokości 160 metrów – wokół morze świateł, od których odcinał się ciemny obszar z błyskającymi pojedynczymi ognikami. To był stary Kair – „miasto umarłych”. Panował tam wielopokoleniowy zwyczaj chowania zmarłych właścicieli w piwnicach ich domów, nie pozostawały one jednak niezamieszkałe, gdyż zasiedlała je biedota. Podróż taksówką przez tę dzielnicę wywołała gęsią skórkę. Na statek wróciliśmy o 1.00 w nocy. Towarzyszący nam do końca Hassan mimo Ramadanu dał się skusić na piwo (i to niejedno), twierdząc, że o tej porze Allah już śpi. W rzeczywistości przyznał, że jest niezbyt religijny. Zwierzył się, że bardzo mu zależy na pieniądzach, gdyż chce kupić sobie żonę. Zaintrygowani tym wyznaniem zapytaliśmy dlaczego się żonę kupuje i ile kosztuje? Wyjaśnił nam, że jest zwyczaj zapłaty ojcu dziewczyny za jej wychowanie. Ceny są różne. Żona z „dobrego domu”, ładna i wykształcona to koszt ok.5-6 tys. dolarów, natomiast niezbyt urodziwa, bez wykształcenia i z ubogiej rodziny kosztuje ok. 4 tys. Zasugerowaliśmy mu, że warto „dozbierać” na bardziej atrakcyjną. Hassan był innego zdania. Stwierdził, że ta biedna i mało atrakcyjna z pewnością na zawsze pozostanie przy mężu, natomiast posiadająca liczne atuty już niekoniecznie, a pieniądze przepadną. Na pewno usłyszelibyśmy inne ciekawe opowieści, ale o 2.30 podnosiliśmy kotwicę i czas było się pożegnać z sympatycznym Egipcjaninem. Podróż przez Kanał Sueski i Morze Śródziemne przebiegła bez istotnych wydarzeń. W Zatoce Biskajskiej jak zwykle sztormowo 8st. w skali Beauforta i nikogo to nie dziwiło, ale kapitan wydawał się być wyjątkowo niespokojny. Zapytałem o co chodzi? Powiedział, że pod pokładem mamy wyjątkowo niebezpieczny ładunek, a mianowicie ciężkie lokomotywy do układania torów – gdyby któraś z nich zerwała mocujące liny, to wyjechałaby nam przez burtę. Po 4. miesiącach rejsu przybiliśmy do Rotterdamu. Podczas cumowania miała miejsce niezwykle niebezpieczna sytuacja – pękła jedna z cum rufowych, na szczęście wszyscy zdążyli się cofnąć. Lina taka bez trudu jest zdolna przeciąć człowieka na pół. Oczywiście cook nie omieszkał wypomnieć nam połowu rekinów i klątwy, którą on niesie. Po spuszczeniu trapu natychmiast pojawiła się „czarna brygada” i nie interesowała się papierosami ani alkoholem, a jedynie koralowcami. Niczego nie znaleźli. Ładownie z koprą, które napełniano na Wyspach Salomona przez 4 dni zostały opróżnione za pomocą gigantycznego „odkurzacza” w ciągu 4 godzin. Wyokrętowaliśmy zabierając bagaż podręczny oraz zakupiony w Azji sprzęt elektroniczny. Reszta rzeczy w zaplombowanym kontenerze innym statkiem popłynęła do Gdyni. Na granicy celnik zorientowawszy się, że ma do czynienia z marynarzami wracającymi po wielu miesiącach do domu, nawet nie spojrzał na bagaż. Powróciłem do mojej dzielnej żony, która w czasie rejsu opiekowała się dwójką maluchów. Po kilku dniach otrzymałem wiadomość o przybyciu kontenera do Gdyni i udałem się po odbiór reszty rzeczy. Było tego niewiele i odprawiający celnik ze zdumieniem zapytał czy w rejsie byłem po raz pierwszy? Faktycznie, po raz pierwszy i jak dotąd ostatni.
Rejs ten był swoistym fenomenem, gdyż wielu członków załogi rozstając się ze sobą uroniło łzę, to się normalnie ludziom morza nie zdarza. Znajomość, a nawet ośmielę się stwierdzić – przyjaźń z kapitanem zachowałem do czasu jego odejścia na wieczną wachtę. Zażyłość z II oficerem Marianem (od wielu lat kapitanem) i jego żoną Małgosią trwa do dziś, widujemy się przynajmniej raz w roku i im zawdzięczamy Zjazd Rodu Żółtowskich, który miał miejsce w Szaflarach. Tak więc wartością tej przygody są nie tylko piękne wspomnienia ale także, a może przede wszystkim więzi międzyludzkie. Pewien kapitan żaglowca stwierdził kiedyś: „nie ważne dokąd ale z kim żeglujesz”.

                                                                                                MARIUSZ ze Sztumu.

Chciałabym słyszeć szum oceanu,

Wyciągać ręce ku tęczy,

Móc przejść przez życie z pełnym uśmiechem

Głowy bólem nie męczyć.

Chciałabym gasić świece wieczorem,

Zaciągać ciężkie kotary,

Nie dzielić Ciebie ze światem okrutnym,

Miłość skrywać wspaniałą.

Dotknij mnie lekko, rzęsą o rzęsę

Tchnij we mnie życie na nowo.

Oddam Ci siebie w zwiewnej sukience

I z rozczochraną głową.

                ALEKSANDRA KOSIŃSKA

Kochany Dziadziu!
Za zbliżającym się końcem Roku szkolnego kazali nam donieść Dziadzi dzień do wyjazdu na wakacyje przeznaczony, który tego Roku znowu będzie ósmy lipca. Kazali nam również poprosić Dziadzię, aby niedługo pieniądze na podróż potrzebne przysłał albo też doniósł, czy ktoś po nas tu przyjedzie, albo jeżelibyśmy sami jechać mieli, to zaraz prosto z Wiednia stać się mogło, i żebyśmy z inemi Polakami nie potrzebowali jechać do Oderberga albo do Krakowa. A to głównie z powodu tego byśmy Dziadzię prosili, że najprzód pociąg, którym Polacy ini zawsze wyjeżdżają o jedenastej wieczorem z Wiednia wychodzi, więc trzeba noc całą jechać, a podróż taka nocna jest zawsze dosyć męcząca, bo nawet porządnie zasnąć niemożna w tak bardzo licznym towarzystwie. Potem także jeżelibyśmy mieli jechać jednym ciągiem przesiąść byśmy się musieli w Oderbergu jeszcze prawie w nocy, przy czem by się łatwo jakie bałamuctwo z naszemi kuframi między tyloma wieloma podobnymi stać mogło.
Przytem jadąc tym pociągiem zapewne dopiero zupełnie wieczorem w Czaczu byśmy staneli. – Jadąc natomiast osobno, albo dajmy na to z Panem Gozdziewskim, wyjechalibyśmy o dwanaście godzin wcześniej, we Wrocławiu wieczorem już bylibyśmy, gdzie przenocowawszy, na drugi dzień w południe już w Czaczu byśmy być mogli. Wreszcie zdaje mi się że jechalibyśmy część drogi osobno zrobić musieli, toby i druga część większych nie robiła trudności. Bardzo nam było przykro zmartwienia nabawić Dziadzi naszemi cęzurami, ale tem bardziej się staramy, najważniejsze, roczne cezury dobre dostać, do czego się też nie mało przyczyni większe zadanie piśmienne, które niezadługo pewno dostaniemy, i które z największą pilnością i pomocą Boską będziemy się starali dobrze zrobić. Pewno i u nas w ostatnim czasie deszcze padały, bo my tu już od tygodnia prawie brzydki czas i deszcze mamy. – Spodziewam się więc że się teraz porządnie wypada, ażeby wakacye dosyć były przynajmniej suche.
Całuję kochanemu Dziadzi rączki i zostaję jego przywiązanym wnukiem.
Jaś Żółtowski

Kalksburg. 19.6.1886 r.

Kochany drogi mój Jasiu,
Bardzo chętnie się na to zgadzam, abyście podróż waszą osobno i w dzień odbyli, będzie to mniej męczące i korzystniej dla Was, bo zobaczycie przynajmniej okolice przez które będziecie przejeżdżać. Jak już do Izia pisałem Bunia życzy sobie abyście nasamprzód do Chołoniewa pojechali, gdyż ma wstąpić jeszcze do wód wyjechać musi. Nam się także do wód będzie trzeba wybrać, ale do których to dopiero będzie zależało od zdania lekarzy. Kiedy jak mi piszesz ósmego Lipca już będziecie mogli z Kalksburga wyjechać to Pan Goździewski 7 na noc już tam przyjedzie, abyście zrana zaraz pojechali z nim do Wiednia skąd około południa wyjedziecie do Krakowa gdzieś przed dziesiątą a zatem o tej porze Roku za dnia jeszcze staniecie. W Krakowie zatrzymacie się przez piątek i możecie korzystać z tej sposobności aby odwiedzić Panią Jenny Kwaśniewską, przy czem wypada aby każdy z Was dał po 10 reńskich jej synkowi, który jest krzesnym. Z Krakowa wyjeżdżając o ósmej zrana w sobotę staniecie we Lwowie około czwartej gdzie znowu przenocować trzeba, gdyż żaden pociąg o tej godzinie już do Brodów nie wychodzi, a nazajutrz wyjeżdżając po piątej ze Lwowa będziecie o wpół do dziesiątej w Radziwiłłowie gdzie na Was konie z Chołoniewa czekać będą. Pan Goździewski odda każdemu z Was po 100 reńskich na koszta podróży bo już jesteście w tym wieku że sami powinniście umieć o sobie radzić. Gdyby wczemkolwiek zmiana jaka zajść miała natychmiast Was zawiadomię a teraz tysiącznie Was obu najserdeczniej ściska najprzywiązańszy dziadzia.
M.Ż.
27.6.86.

Łaskawemu Panu Hrabiemu Dobrodziejowi spieszę donieść iż wczoraj odebrałem list od Jasia w którym mi donosi iż wakacye już się 8 lipca rozpoczną. Czyniąc więc zadość życzeniom Pana… ( tu wiele wyrazów nieczytelnych). Mogli by tego dnia z Kalksburga wyjechawszy stanąć wieczorem w Krakowie, tam przez piątek wypocząć, w sobotę wyjechać z Krakowa stanąć na nocleg w Radziwiłłowie i nazajutrz po wysłuchaniu mszy do Chołoniowa się puścić. Podróż tak urządzona zajmie wprawdzie cztery dni, ale chłopcy proszą aby ją dniami tylko odbyć mogli, co dla nich mniej męczące i korzystniejsze, gdyż się przynajmniej okolicom przez które przejeżdżają przypatrzyć mogli.
Mój sekretarz pojedzie po nich do Kalksburga, odwiezie ich do Radziwiłłowa. Są oni wprawdzie już w tym wieku żeby tę podróż sami odbyć mogli, dodaję im więc towarzysza jedynie dla mojej spokojności, będzie on miał wszakże polecenie aby tylko wrazie koniecznej potrzeby niemi się zajął a z resztą wszelką im pozostawić swobodę, aby przywykli sami sobą rządzić się. Względem wód do których wypadnie nam dla Jasia jechać, toczy się korrespondencya między lekarzem z Kalksburga i tutejszym który znając Jasia od lat kilku bardzo dokładnie z jego usposobieniem jest obznajomiony, ale jeszcze żadne stanowcze nie zapadło postanowienie. Gdyby jakakolwiek nieprzewidziana zmiana zajść miała w powyższych projektach nieomieszkam o tem Panią hrabinę zaraz zawiadomić a teraz łącząc wyrazy głębokiego mego uszanowania zostaję z wysokim szacunkiem i poważaniem Pana Dobrodzieja najżyczliwszy sługa.

M.Ż.

Skurcze pod Tarczynem D.14 Lipca 1886 r.
Na Wołyniu
Kochany Dziadziu
Bardzo Dziadzię kochanego przepraszam, żem do Niego od naszego z Kalksburga wyjazdu nie pisał, ale w dzień przed odejściem poczty ze Skurcza jeszcze po podróży trochę zmęczony byłem i trochę mnie głowa bolała, a więc Izia poprosiłem aby Dziadzi doniósł, żeśmy szczęśliwie najprzód do Chołoniowa, a z tamtąd do Skurcza przybyli. Wczoraj z Łucka wróciliśmy dokądeśmy z Wujciem Xianiem pojechali aby sobie miasto oglądnąć. Byliśmy tam na mustrze jednego pułku piechoty a potem i konicy która nam się zwłaszcza bardzo podobała. Stoi teraz bowiem kilka pułków wojska (około 5000 żołnierzy) pod Łuckiem obozem, a ma później stać dziesięć tysięcy. Mała córeczka Wujcia Xiania, Zosia bardzo jest ładniótka i sprytna, a przytem już biega wcale nie źle i mówić zaczyna, tylko w ostatnich dniach jest trochę niezdrowa bo ząbki dostaje. Buni zdrowie nie bardzo służy, dosyć jest osłabiona i nie dobrze chodzi, zamierza zatem w połowie lata do wód pojechać ale nie wie jeszcze dokąd. Izio tu jeździ Wujcia Xiania wierzchowca, siwego i bardzo dzielnego, który jest większy od karego wierzchowca Czackiego, ale wiele jest od niego silniejszy; ja jeżdżę na starym czarkiesie który u Wujcia przez jakiś czas w zaprzęgu chodził, lecz z profesyi jest koniem wierzchowym , a chociaż stary i brzydki, to przecież jeszcze doskonały. Nie wiele już mam czasu bo się kolacja zbliża a jutro raniuteńko poczta odchodzi, przytem też już nic więcej do pisania, kończę zatem całując kochanemu Dziadzi rączki i zostając jego przywiązanym wnukiem.
Jaś Żółtowski